MEMLEKET MESELESİ: DOĞDUĞUN YER Mİ, DOYDUĞUN YER Mİ?
Başlama sorusudur “nerelisin?”. Tanış olmayı, sohbete dalmayı, hemhal olmayı başlatır. Yabancıyı dost kılar bazen. Nerelisin sorusu, “memleketin neresi?” demek oluyor. Soru, salt bir cevap alma niyetinden çok ortak aidiyet bulma niyetine yönelik olarak soruluyor. Bir ünsiyet, bir aidiyet kurulmazsa şehir şehirdir, bir bağlılık nesnesi bulunduğu anda şehir memlekete dönüşüyor. Şehrin şehirliği, onun coğrafyadaki yeri, haritadaki yeri, topoğrafyası ve iklimiyle ilgili. Şehir bu haliyle dünyadaki şehirler arasından bir şehir. Mesele bir şehrin içine dünyalar sığdırabilmesi yani memleket olabilmesi, sahiplenilmesi, oraya ait hissedilmesi. Yaşanan dünya içinde yaşanan dünyadır memleket.
Şehir nereden tutar da nasıl çeker bizi kendine? Ne ile yakınlık kurdurur, hatta dostluk? Daha sonra ne ile bırakmaz da vefa duydurur?
Memleket; gurbetin, sılanın, hasretin, vuslatın makamıdır.
Acının, hüznün, sevincin, özlemin, arayışın mekanıdır.
Beklenen, bekleyen ve bekletendir.
Şehirde yaşamak değil, şehri yaşamaktır.
Şehrin sınırlarına değil, içine dahil olmak ve orada erimektir.
Şehri yürüyerek geçmek ve şehre yürümektir.
Adımlarken adlanmak, kendine aidiyet kazandırmaktır.
Karışlarken, şehre karışmaktır bütünüyle ve zerresiyle.
Doğuran, doyuran, yetiştirendir; ana gibidir ve anıdır.
Terk-i diyar etsek de geri döndüğümüz, dönmek için heyecan duyduğumuzdur.
Memleket; değerle değerlenen ve sırla sırlanandır.
Henüz çok küçüktüm. Akşamlarımızı babamın okuduğu kitaplar zenginleştirirdi. Mevlana’nın Mesnevisi de aylar süren bir okumayla ruhumuza işleyen ve derinden tesir eden eserlerdendi. “Padişah ve Hasta Cariye” hikayesini, anlatmaya çalıştığım meramımla ilişkili gördüğümden, hikayeyi özetlemeye gayret edeceğim. Padişah, av için yola çıktığında görür cariyeyi ve oracıkta aşık olur. Maddi bedelini ödeyip cariyeyi alan padişah çok mutludur ancak bu mutluluk uzun sürmez. Kısa vakitte cariye hastalanarak yatağa düşer. Padişah, ülkesinin en mahir hekimlerini çağırır ve bu hastalığa bir çare bulmaları konusunda hekimlere yalvarır. Hekimler, kendilerinden emin bir şekilde bu hastalığın şifasını bulacaklarını söylerler padişaha. Biri de çıkıp “Allah’ın izniyle hastalığın şifasını bulacağız” demez. Zamanla birlikte cariyenin hastalığı da ilerler, hekimlerin eczaları şifa buldurmaya yetmez. Padişah perişan olmuş ve hekimlerden ümidini kesmiş vaziyette mescide koşarak, Rabb’in huzurunda çok gözyaşı döküp dualar eder. Bu esnada uykuya dalan padişaha, rüyasında bir ihtiyar görünür ve şifayı müjdeler. İhtiyarın dediği gibi ertesi sabah, garip görünümlü kişi uzaklardan görünür. Padişah, herkesten önce koşup o çok değerli hekimi karşılar. Hekim, önceki hekimlerin daha da perişan hale düşürdüğü cariyeyi görerek üzülür ve Allah’ın izniyle cariyeyi sıhhatine kavuşturmak için padişah da dahil herkesin haremi terketmesi ricasında bulunur. Hekim, cariyeye bazı sorular soracağından ve soruları kimsenin duymaması icap ettiğinden cariyeyle baş başa kalır. Hekim, elini cariyenin nabzına koyarak ilk sorusunu sorar:
“Nerelisin? Her memleketin eczası başka başkadır. Ailen, ahbabın kimlerdir?”
Kıssa bu kadar değil elbette ancak benim anlatmak istediğim buraya kadar olan kısmı. Memleket, kişinin doğasına hükmeder, bu sebeple kişinin memleketi bilinmeden doğası anlaşılamaz, derdine derman bulunamaz. Memleketin fiziki kadar ruhu, kişinin haletine ve ruhuna akseder.
Bu kadar kelamı niye ettik? Şunun için; memleket tartışması bizde somut üzerinden yürüyor. Bu benim itiraz ettiğim bir yer. Memleket tartışması soyutla da ilintilidir ve buraya da dokunabilmek gerekmektedir. Doğduğun yer midir memleket, doyduğun yer midir? gibi ruhsuz bir soruya öz ile ilgili bir cevap verilemez. Memleket, öz ile ilgilidir oysa. Kanımca memleket, bu sıradan tartışmanın daha ötesinde bir yerde. Ne doğduğun yer, ne de doyduğun yer. Memleket, olduğun yerdir. Olabilene vardır memleket.
Son söz: Bu yazdığım bir memleket müdafaasıdır.
News